Het Nederlandse klimaatbeleid moet de blik verbreden

Blogpost door Hans Blonk, Theun Vellinga (WUR) en Joan Reijs (WUR)

Het Nederlandse klimaatbeleid is volop in beweging, er is een concept klimaatakkoord gepresenteerd, de politiek voert heftige discussie wat ze ermee moeten doen en Urgenda zet druk op de ketel. De één vindt dat het niet snel genoeg gaat, voor de ander gaat het eigenlijk al te snel. Wij willen hier niet het tempo maar een ander aspect van het Nederlandse klimaatbeleid belichten, namelijk het blikveld. Het klimaatbeleid heeft, zoals het nu wordt ingevuld, een te smalle benadering en dat leidt op zijn minst tot gemiste kansen. Hierbij concentreren we ons op de productie en consumptie van voedsel, maar parallellen zijn ook te trekken naar alle andere sectoren.

Keten in beeld met levenscyclusanalyse (LCA)

In het klimaatbeleid worden afspraken gemaakt over de vermindering van broeikasgassen in de landbouw. Dat gaat alleen over de emissies van lachgas en methaan op de landbouwbedrijven zelf. De primaire productie is echter onderdeel van een groter productiesysteem met een wereldwijde keten van bedrijven en grondstoffen. Er bestaat een internationaal erkende rekenmethodiek om de klimaateffecten van deze hele productieketen in beeld te brengen: de levenscyclusanalyse (LCA). Deze ketenbenadering wordt al jaren gebruikt en doorontwikkeld door wetenschap, bedrijfsleven en de EU maar is tot nog toe geen onderdeel van het Nederlandse klimaatbeleid. Dit leidt tot gemiste kansen. Bovendien geeft het ook risico’s op prioritering van maatregelen die vanuit globaal perspectief helemaal niet effectief zijn.

Voorbeelden van gemiste kansen

Een voorbeeld: in de melkveehouderij bevindt zich een kwart van de emissies van melk en vlees buiten de nationale registratie voor de landbouw. Bij varkens en pluimvee is dat zelfs twee derde tot driekwart van de emissies. Dit komt vooral door de productie van diervoer en kunstmest en het transport. Er zijn goede mogelijkheden om deze emissies te verminderen, bijvoorbeeld door gerichte grondstofkeuzes en aanpassing van processen. Ook de emissies die worden veroorzaakt door ontbossing horen daarbij, denk aan het verbouwen van voergewassen zoals soja. Het verlagen van deze emissies komt niet in beeld als oplossingsrichting in het huidige klimaatbeleid. Partijen die hierin iets kunnen betekenen, krijgen dus ook geen prikkel om hierop te handelen.

Een ander voorbeeld is de Nederlandse kunstmestindustrie. Deze produceert stikstof kunstmest met een relatief laag klimaateffect. Om wereldwijd klimaatemissies van landbouw te reduceren zou het bevorderen van die productie geen gek idee zijn, maar binnen de huidige context van het beleid komt die mogelijkheid niet aan de orde.

Verbinding met het klimaatbeleid

Positief is dat in het klimaatakkoord wel wordt ingezet op carbon footprinting en levenscyclusanalyse (LCA), maar hoe is nog niet concreet gemaakt. Op dit moment ontbreekt de verbindende schakel om de LCA-ketenbenadering en de nationale benadering van het klimaatbeleid aan elkaar te verbinden.

In gesprekken met bedrijven uit de gehele landbouwproductieketen die we in 2018 hebben gevoerd, is gebleken dat daar grote behoefte aan is.

Hetzelfde geldt voor voedselconsumptie

Eenzelfde smalle blik treffen we aan bij de consumptie van voedsel. Hoewel in het klimaatbeleid wordt gesproken over aanpassing van ons eetpatroon, is de huidige registratie onvoldoende om te laten zien welk effect dit heeft. Ter illustratie: als alle Nederlanders hun consumptie van rundvlees met 60% reduceren en in Nederland geproduceerd rundvlees ook hier wordt geconsumeerd, kunnen we theoretisch zonder import van rundvlees uit Ierland en Latijns-Amerika. Dat komt echter niet tot uiting in de nationale emissieregistratie, want die berekent alleen de emissies van onze eigen landbouwbedrijven.

Figuur 1: het conceptuele idee voor een geïntegreerde klimaatmonitoring van het agroproductiesysteem

Alle inspanningen zichtbaar maken

Wij pleiten ervoor om de blik van het Nederlandse klimaatbeleid te verbreden, om meer handelingsperspectief te bieden voor producent en consument. Zo wordt ook het effect van de acties binnen en buiten Nederland zichtbaar gemaakt. Iedereen die een inspanning levert, wil dat dat gezien wordt. Dit begint, volgens ons, met de opzet van een goede geïntegreerde monitoring, waar de nationale monitoring van klimaatbeleid via de emissieregistratie en de ketenbenadering op elkaar worden afgestemd.